Η Αμάρυνθος φημίζεται για τις παραλίες της, για τις ταβέρνες της και λόγω της κοντινής απόστασης από την Αθήνα, αποτελεί επιλογή για εκδρομή. Επίσης προσελκύει πλήθος Ελλήνων και ξένων τουριστών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ πολλοί επισκέπτονται την περιοχή για περιήγηση στο οροπέδιο της Σκοτεινής.
Ένα από τα μνημεία της Αμαρύνθου είναι ο Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ο οποίος είναι χτισμένος από σμιλευτή πέτρα, με άριστα φιλοτεχνημένο μαρμάρινο τέμπλο και αριστοτεχνική αγιογράφηση που προέρχεται από τη Βυζαντινή περίοδο. Σημαντική είναι επίσης η Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου που χτίστηκε τον 12ο αιώνα, με σπάνιες τοιχογραφίες, τοποθετημένος σε υψόμετρο 500 μέτρων, πάνω στο όρος Κοτύλαιο και μέσα σε δάσος. Πάνω στον λόφο της Παλαιοχώρας βρίσκεται το εκκλησάκι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίτσα), που χτίστηκε μεταξύ 11ου – 12ου αιώνα πάνω στα θεμέλια προχριστιανικού ναού (ίσως ναού του Απόλλωνα) και δίπλα σε ερείπια νεολιθικού οικισμού, ενώ στον δρόμο προς τον λόφο υπάρχει η μικρή επίσης εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Επίσης το Λαογραφικό Μουσείο αποτελεί πόλο έλξης τουριστών, όπου στεγάζονται παλιά αντικείμενα που αποτελούσαν τα κύρια εργαλεία απασχόλησης των κατοίκων της Αμαρύνθου, ενώ σημαντικά είναι τα χειροποίητα προϊόντα στον παραδοσιακό αργαλειό. Ακόμα, περίπου ένα χιλιόμετρο δυτικά της πόλης, στη θέση Βλυχός, βρίσκεται καμαρωτός μακεδονικός τάφος της Ελληνιστικής περιόδου, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1897, είναι σχεδόν τετράγωνος και περιέχει δύο νεκρικές κλίνες.
Η περιοχή της Αμαρύνθου, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, μαζί με την περιοχή της Ερέτριας αποτελούν το πιο ενδιαφέρον από ιστορική άποψη κομμάτι της Εύβοιας. Πολλοί επιστήμονες, μάλιστα, τοποθετούν την Ερέτρια των μυκηναϊκών χρόνων στη θέση της σύγχρονης Αμαρύνθου[2]. Το όνομα της πόλης φαίνεται να προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα ἀμαρύσσω, το οποίο σημαίνει λάμπω, ακτινοβολώ.
Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, στην Αμάρυνθο αναπτύχθηκε μόνιμος οικισμός κατά τη νεολιθική περίοδο (6000 – 3000 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια της πρώιμης εποχής του Χαλκού (3000 – 2100 π.Χ), η Αμάρυνθος αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους πρωτοελλαδικούς οικισμούς και σπουδαίο προϊστορικό λιμάνι στο νησί της Εύβοιας. Είχε αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με τα νησιά του Αιγαίου, όπως φαίνεται από τα κυκλαδικά αντικείμενα που βρέθηκαν στην περιοχή. Κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο (2000 – 1650 π.Χ.) η πόλη είχε στενές εμπορικές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα και παρήγαγε θαυμαστά δείγματα της μινύειας αρχιτεκτονικής. Κατά την πρώιμη Υστεροελλαδική περίοδο αποτελούσε μια από τις σπουδαιότερες περιοχές της Εύβοιας, ενώ το όνομα της Αμαρύνθου αναφέρεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β. Εκτός από το εμπόριο, άλλες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία και η χαλκουργία.
Η περιοχή, στην οποία είχαν εγκατασταθεί οι Ίωνες, υπήρξε τόπος λατρείας της θεάς Αρτέμιδος, στην οποία είχε δοθεί το προσωνύμιο Αμαρυνθία ή Αμαρυσία, από το όνομα της πόλης, ο ναός της οποίας βρισκόταν στην πεδιάδα. Ο οικισμός και ο αποθέτης του ιερού ανασκάφηκαν μεταξύ των ετών 1987 μέχρι 1990 και βρίσκονται πλέον στο Μουσείο της Ερέτριας. Προς τιμήν της Αρτέμιδος διοργανώνονταν τα Αμαρύσια, γιορτή η οποία μεταφέρθηκε και στο Άθμονον της αρχαίας Αθήνας, που αποτελεί το σημερινό Μαρούσι. Άλλωστε και η ίδια η ονομασία Αμαρούσιον προέρχεται από την Αμάρυνθο και, συγκεκριμένα, από το προσωνύμιο Αμαρυσία. Μάλιστα, η πρώτη σύγχρονη ονομασία αυτού του δήμου της Αττικής ήταν «Δήμος Αμαρυσίων», η οποία εξελίχθηκε σε «Δήμος Αμαρουσίου».
Ο αρχαίος οικισμός της Αμαρύνθου πιθανολογείται πως βρισκόταν σε μικρή απόσταση στα ανατολικά του σύγχρονου οικισμού, στον παραλιακό λόφο της Παλαιοχώρας, εξ ου και η ονομασία του «παλαιά χώρα». Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα η περιοχή μαστιζόταν από τις επιδρομές πειρατών και οι κάτοικοι της αρχαίας τοποθεσίας κατέφευγαν στην ενδοχώρα για να προστατευθούν, όπου δημιούργησαν τον οικισμό της Βάθειας. Ο αρχαίος οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά και καταστράφηκε το 1470 από τον τουρκικό στόλο, ο οποίος στη συνέχεια πολιόρκησε την Χαλκίδα. Η Βάθεια πήρε το όνομά της από τη βαθιά χαράδρα στους πρόποδες του όρους Κοτύλαιο όπου χτίστηκε, ώστε να μην είναι ορατή από τα παράλια.
Στα τέλη του 19ου αιώνα κάτοικοι της Βάθειας άρχισαν και πάλι να μετακινούνται προς την αρχική τους κοιτίδα στα παράλια της περιοχής, όπου έχτισαν νέο οικισμό με το όνομα Κάτω Βάθεια, ενώ ο παλαιότερος οικισμός ονομάστηκε Άνω Βάθεια και υπάρχει μέχρι σήμερα 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Αμαρύνθου. Ο οικισμός της Κάτω Βάθειας αναφέρεται για πρώτη φορά το 1906 και το 1907 ορίστηκε ως έδρα του δήμου Αμαρυνθίων, ο οποίος είχε ιδρυθεί το 1835. Το 1911 η Κάτω Βάθεια μετονομάστηκε σε Αμάρυνθος, με το νέο αυτό οικισμό να λαμβάνει το όνομα του αρχαίου οικισμού της περιοχής από τον οποίο άλλωστε προέρχονταν οι κάτοικοι που ίδρυσαν την Άνω Βάθεια.
Κατά το τελευταίο διάστημα της Κατοχής, στη Βάθεια έδρευε δύναμη των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στις 17 Οκτωβρίου του 1944 πραγματοποιήθηκε στην κωμόπολη σκληρή μάχη ανάμεσα στο τοπικό Τ.Α. που αρνήθηκε να παραδοθεί και δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Η σύγκρουση ήταν πολύνεκρη και έληξε με επικράτηση των ανταρτών, ορισμένοι εκ των οποίων (σύμφωνα με τον Σωτήρη Παπαστρατή) προέβησαν σε αγριότητες. Από την άλλη πλευρά, κατά την υποχώρησή τους, οι ταγματασφαλίτες τραυμάτισαν ομογενή αξιωματικό της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής ως αντίποινα για την αποκήρυξή τους από τις Συμμαχικές δυνάμεις.
Η Αμάρυνθος, γνωστή και ως Βάθεια, είναι παραλιακή κωμόπολη της Εύβοιας. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της νήσου, περίπου 30 χλμ. νοτιοανατολικά της Χαλκίδας, στον Νότιο Ευβοϊκό κόλπο και απέναντι από τις βόρειες ακτές της Αττικής. Με πληθυσμό 3.147 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, η Αμάρυνθος είναι μία από τις μεγαλύτερες κωμοπόλεις της Εύβοιας και η μεγαλύτερη στον Δήμο Ερέτριας, στον οποίο υπήχθη με το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Με τον οικισμό Γαλάζια Νερά (25 κάτοικοι) συναπαρτίζουν τη Δημοτική Κοινότητα Αμαρύνθου, με συνολικό πληθυσμό 3.672 κατοίκους.[1]
Γύρω από την πόλη απλώνεται κάμπος μέχρι τους πρόποδες του όρους Όλυμπος, με την ιστορία της περιοχής να εκτείνεται μέχρι τη νεολιθική περίοδο, ενώ μεταγενέστερα η Αμάρυνθος αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό κέντρο και ήταν γνωστή στην αρχαιότητα για την λατρεία της θεάς Αρτέμιδος.
H ευρύτερη περιοχή της Αμαρύνθου επλήγη από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 που ξέσπασαν στη κεντρική και νότια Εύβοια. Συγκεκριμένα η φωτιά απείλησε τα χωριά Σέτα και Κάτω Σέτα καθώς και την κωμόπολη Γυμνό, του δήμου Αμαρυνθίων. Η ίδια η Αμάρυνθος, αν και είχε περικυκλωθεί από τα εκτεταμένα πύρινα μέτωπα, δεν απειλήθηκε άμεσα, παρά μόνο ξενοδοχειακό συγκρότημα έξω από την πόλη στο οποίο προξενήθηκαν ζημιές.
Σήμερα είναι τουριστικό παραθαλάσσιο θέρετρο. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από τον 19ο αιώνα από τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες, έφεραν στο φως πληθώρα πολύτιμων ευρημάτων αρχαίας εποχής.
Η Ερέτρια σήμερα αποτελεί σημαντικό λιμένα πορθμειακής γραμμής με τον λιμένα Ωρωπού (Αττικής), και συνδέεται οδικώς με τη Χαλκίδα και νότια με το Αλιβέρι. Ως παραθαλάσσια πόλη διαθέτει ταβέρνες και πολλά σημεία ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Στην περιοχή βρίσκονται τέσσερα μικρά νησιά, το Κολοκύθι, το Νησί των Ονείρων, η Αγία Τριάδα και το Ασπρονήσι.[4] Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στο βόρειο άκρο της σύγχρονης πόλης, από όπου πολλά αξιόλογα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης.
